اخبار
مصاحبه مدیر عامل شرکت فناوران نانومقیاس در خصوص تاثیر پتنت در رشد و توسعه فعالیتهای شرکت
مصاحبه مدیر عامل شرکت فناوران نانومقیاس در خصوص تاثیر پتنت در رشد و توسعه فعالیتهای شرکت
شرکت فناوران نانومقیاس، در سال ۱۳۸۳ با ایده تولید دستگاه‌های الکتروریسی تأسیس گردید و در حال حاضر یکی از شرکت‌های مطرح داخلی و بین‌المللی درزمینهٔ تولید دستگاه‌ها و محصولات مرتبط با فناوری الکتروریسی و نانو الیاف است و نه‌تنها در ایران، بلکه در دنیا نیز دارای جایگاه خاص خود هست. این شرکت با تسلط بر دانش فنی ساخت تجهیزات الکتروریسی و تحقیقات وسیع درزمینهٔ کاربردهای متنوع نانو الیاف، اختراعات متعددی در حوزه‌های مختلف نظیر ساخت دستگاه‌ها و تجهیزات الکتروریسی و نیز استفاده از نانو الیاف درزمینهٔ نانو پالایه‌های نیروگاهی، خودرویی، نانو ماسک‌ها و نانو پانسمان‌های پزشکی داشته است. این شرکت با همکاری و سرمایه‌گذاری مشترک با شرکت‌های تولیدکننده موفق شده است فیلترهای نیروگاهی، صنعتی و خودرویی و ماسک‌های شهری را در مقیاس صنعتی به‌صورت انبوه تولید و روانه بازار نماید. متخصصین این شرکت با آگاهی از کاربردهای بالای نانو الیاف و نیز با آگاهی یافتن از اهمیت ثبت اختراع برای تجاری‌سازی فعالیتهای خود در مقیاس بین‌الملل بسیار موفق عمل نموده‌اند. مطلب پیش رو، مصاحبه‌ای است که با آقای مهندس نادری مدیرعامل شرکت فناوریان نانومقیاس توسط کانون پتنت ایران انجام‌شده است.
آقای مهندس نادری، اجازه بدهید سوا لاتمان از انگیزه شما برای ثبت اختراعات شروع کنیم؛ چطور شد که به فکر ثبت اختراعات خود افتادید؟
اجازه بدهید از ابتدای شروع فعالیت شرکت شروع کنم. در ابتدا ما گروهی مهندس و تکنسین بودیم که علی‌رغم انجام فعالیتهای تحقیقاتی و همین‌طور تولید دستگاه‌های نوآورانه، ثبت اختراع به‌هیچ‌عنوان دغدغه ما نبود و برای این عدم رغبت، دلایلی داشتیم. در آن زمان، ثبت اختراع در اغلب موارد برای پر کردن رزومه استفاده می‌شد که یکی از علل آن‌هم هزینه پایین ثبت اختراع در آن زمان بود. افراد زیادی را می‌دیدم که تعداد زیادی اختراع ثبت‌شده داشتند ولی لزوماً اختراعات ثبت‌شده برای زمینه کاری که در آن فعالیت داشتند استفاده نمی‌شد. صرفاً اتیکتی با عنوان مخترع بود که برای معرفی استفاده می‌شد.
شرکت ما چندین محصول داشت ولی اختراعی از شرکت ما به ثبت نرسیده بود. ما به دنبال پر کردن رزومه با افزایش تعداد پتنت ثبت‌شده به هر ترتیب نبودیم، کیفیت پتنت‌ها در آن زمان چندان مطلوب نبود و بسیاری از کارهای فاقد ارزش هم موفق به ثبت اختراع می‌شدند. علاوه بر این‌ها، از قدرت پتنت برای جلوگیری از کار کپی کاران آگاه نبودیم. البته هنوز هم موضوع مداخله مناسب سیستم قضایی کشور برای جلوگیری از کپی کاری، برای ما شفاف نیست! به‌هرحال ما در ابتدای کار خود بودیم و فکر می‌کردیم بهتر است که زمان خود را به خاطر فرایندهای لازم برای ثبت اختراعات هدر ندهیم و بر روی فعالیت‌ها و محصولات جدید خود متمرکز شویم. این جریان ادامه داشت تا زمانی که ما متوجه شدیم مسیر اشتباهی را طی می‌کنیم.
حدود پنج یا شش سال پیش موقعیتی پیش آمد که شرکت مالزیایی که قبلاً در نمایشگاهی با فعالیتهای ما آشنا شده بود و قرار بود همکاری‌هایی را با آن‌ها آغاز کنیم تصمیم گرفت دانش فنی تولید یک محصول را از ما خریداری کند. دانش فنی چیزی نیست که ملموس باشد و بشود در مورد موضوع آن صحبت کرد و یا قرارداد شفافی داشت. چه چیزی این دانش فنی را مستند، قابل‌مذاکره و ارزیابی می‌کند؟ ثبت اختراع و داشتن گواهی ثبت اختراع در این موضوع، کمک شایانی است؛ اما این عدم ثبت اختراعات برای فعالیتهای نوآورانه و دانش فنی به‌کاررفته برای تولید محصولات شرکت، برای ما در آن مرحله مسئله‌ساز شد و ما تازه به اهمیت پتنت پی بردیم. لذا و به‌محض اینکه به ایران بازگشتیم، تصمیم گرفتیم برای ثبت اختراعات خود ازآن‌پس اقدام کنیم. این نکته را هم لازم می‌دانم در اینجا بازگو کنم که برای آن‌ها پتنتی که داخل کشور ایران هم ثبت‌شده باشد مهم بود.
با توجه به اینکه پتنت، در محدوده جغرافیایی که در آن به ثبت رسیده ارزشمند است و فقط در همان محدوده جغرافیایی قابلیت حفاظت قانونی دارد، فکر می‌کنید چرا ثبت اختراع ایران برای آن‌ها مهم بود؟
ثبت اختراع برای آن‌ها مهم بود به این دلیل که آن‌ها در درجه اول می‌خواستند مطمئن شوند این کار کپی از محصولات دیگر نیست. آن‌ها برای مذاکره و قرارداد بر روی دانش فنی به مستنداتی نیاز داشتند که داشتن گواهی ثبت اختراع، یک سند بسیار مناسب برای آن‌ها محسوب می‌شد. سند پتنت، سندی بود که آن‌ها را متوجه اهمیت این محصول برای طرف مقابل خود -شرکت ما- می‌کرد. سند پتنت، انحصاری به صاحب آن اعطا می‌کند که می‌تواند جلوی فعالیت و فروش و استفاده از محصول اختراع‌شده را بگیرد. همین اهمیت دادن صاحب فناوری، به پتنت نمودن فناوری خود و اقدامی که صاحب فناوری برای کسب قدرت انحصار انجام داده، برای آن‌ها اهمیت زیادی داشت و نشان از تعهد طرف مذاکره به انجام فعالیتهای نوآورانه بود. ضمن اینکه هر اختراع برای اینکه موفق به اخذ گواهی ثبت اختراع شود، باید ثابت شود که در دنیا جدید است و کپی شده محصول یا فرایند دیگر نیست (و همین‌طور داشتن گام ابتکاری و کاربری صنعتی) لذا حتی ثبت اختراع داخل کشور هم می‌توانست اهمیت شرکت ما به حفاظت حقوقی از محصولات تولیدی را به آن‌ها نشان دهد.
آیا موفق به ثبت اختراع خود شدید؟
مابعد از برگشت به ایران، سریع به فکر ثبت اختراعات خود افتادیم. با توجه به اینکه محصولی که شرکت مالزیایی به آن علاقه‌مند بود، یک محصول خیلی جدید بود که تازه رونمایی شده بود، لذا می‌توانست از دوره ارفاقی (Grace period) استفاده کند و به ثبت برسد. بعد از ثبت این اختراع در داخل کشور و ترجمه تمام مدارک مربوطه که البته مستلزم صرف زمان بود، دانش فنی آن به همان شرکت مالزیایی فروخته شد. مطمئناً اگر کار ثبت اختراع زودتر انجام‌شده بود، در کوتاه کردن این مسیر و زمان دستیابی به سود حاصل از فروش دانش فنی کمک شایانی می‌نمود.
این درس بزرگی برای ما بود که محصولات و نوآوری که در حین تحقیق و کار ایجاد می‌کنیم را به ثبت برسانیم. مهندس غیبی از شرکت ما در این خصوص قبول زحمت نمودند بدین ترتیب که مواردی که قابلیت ثبت اختراع دارد را سریعاً به ثبت برسانند.
چه تعداد پتنت توسط شرکت شما ثبت‌شده است؟
حدود دوازده ثبت اختراع داخلی و 5 ثبت اختراع در اداره ثبت اختراعات خارجی نظیر اداره ثبت اختراعات و علائم تجاری آمریکا (USPTO)، اداره ثبت اختراعات اروپا (EPO) و اداره ثبت اختراع چین از طریق سیستم PCT با جدای از این سیستم ثبت‌شده‌اند. این اختراعات در زمینه‌های دستگاهی و استفاده از نانو الیاف در کاربردهای مختلف مثل ماسک زیبایی و ماسک‌های تنفسی که توسط نانو الیاف توسعه پیدا کردند به ثبت رسیده‌اند.
به‌طورکلی، شرکت ما دو نوع بازار دارد یک محصولات توسعه‌یافته توسط نانو الیاف که آن‌ها را به‌صورت مستقیم به فروش می‌رسانیم و دیگری دستگاه‌های تولید نانو الیاف. هر دستگاه محصول موردنظر را با استاندارد مشخص و موردنیاز کاربر تولید می‌کند. مادرفروش دستگاه‌ها به این صورت عمل می‌کنیم که علاوه بر فروش دستگاه و تمامی تجهیزات لازم، به خریدار توضیح می‌دهیم که چگونه و با چه استانداردی می‌توان از این دستگاه برای ساخت هریک از محصولات، مثلاً ماسک‌های تنفسی استفاده نمود.
در حال حاضر درزمینهٔ استانداردسازی محصولات شرکت خود هم تلاش زیادی کرده‌ایم. برای این نوع کالاها، استانداردهای مشخصی نیز وجود دارد که ما به‌عنوان به توسعه‌دهنده در حال ثبت استاندارد در ایزو هستیم و برای هر کاربردی، محصولی با استانداردهای مشخص ارائه می دهیم.
چطور شد که به سیستم ثبت بین‌المللی نظیر ثبت اختراع در PCT پرداختید؟
ما در مسیر آینده خود، تصمیم داشتیم وارد بازارهای بین‌المللی شویم. عموماً وقتی وارد مذاکره با شرکت‌های خارجی می‌شویم یا نمایشگاه‌ها شرکت می‌کنیم، داشتن پتنت بسیار اهمیت دارد و یک مزیت رقابتی برای معرفی بهتر خود محسوب می‌شود. سیستم بین‌الملل PCT به دلیل دادن فرصت به مالک اختراع برای تصمیم‌گیری در مورد ثبت در کشورهای موردنظر و هزینه اولیه نسبتاً پایین آن، برای ثبت برخی اختراع انتخاب شد.
عموماً وقتی وارد مذاکره با شرکت‌های خارجی می‌شویم یا نمایشگاه‌ها شرکت می‌کنیم، داشتن پتنت بسیار اهمیت دارد و یک مزیت رقابتی برای معرفی بهتر خود محسوب می‌شود.
برای این شرکت‌ها یا نمایشگاه‌هایی که فرمودید، چه قدر اهمیت داشته است که حتماً اختراع شما، در کشور آن‌ها هم ثبت‌شده باشد؟
تجربه بنده نشان داده است که همین توجه و اهمیتی که ما به پتنت کردن محصولات یا فرایندهای خود داشته‌ایم، برای آن‌ها اهمیت زیادی دارد. پتنت کردن، نشان می‌دهد که ما به دنبال تجاری‌سازی و کسب انحصار برای نوآوری خود بوده‌ایم و بنابراین ارزش زیادی برای نوآوری خود قائل بوده‌ایم که به فکر ثبت اختراع و پتنت کردن آن در ادارات ثبت اختراعی افتاده‌ایم. عموماً این شرکت‌ها، خیلی علاقه‌مند هستند بدانند که محصول خاص شرکت شما که توجه آن‌ها را به خود جلب کرده، نتیجه ایده‌ها و توسعه ایده‌های خود شرکت شما باشد و نه کپی محصولات دیگران. در حقیقت، با پرسیدن این سؤال که «آیا شما پتنتی هم ثبت کرده‌اید برای این کار» که یک سؤالی بسیار عمومی است، آن‌ها قصد این رادارند که شمارا محک برن‌اند و متوجه اهمیت محصول یا فرایند نزد شما شوند و به‌نوعی اهداف شمارا هم برای توسعه و بهبود فعالیتهای خود، ارزیابی ضمنی نمایند. ما البته بدون پتنت هم محصول را فروخته‌ایم، ولی داشتن پتنت، خیلی کمک‌کننده است و برای شرکت‌های خارجی و مذاکره با آن‌ها، جذابیت زیادی ایجاد می‌کند.
پتنت کردن، نشان می‌دهد که ما به دنبال تجاری‌سازی و کسب انحصار برای نوآوری خود بوده‌ایم و بنابراین ارزش زیادی برای نوآوری خود قائل بوده‌ایم
آیا موردی بوده که به اهمیت ثبت اختراع خود بیشتر واقف شده باشید؟
بله قطعاً. مثلاً شرکتی به اسم المارکو (Elmarco) که در جمهوری چک قرار دارد و درزمینهٔ تولید دستگاه‌ها، پتنت های زیادی را به ثبت رسانده است و در همین راستا کار بسیاری از شرکت‌های دیگرهای فعال در این حوزه را هم با مشکل مواجه ساخته است چراکه می‌تواند ادعا کند محصولات شرکت‌های دیگر، پتنت های این شرکت را نقض کرده‌اند. پتنت های این شرکت می‌توانست برای ما برای حضور در نمایشگاه‌های خارج از کشور نیز مشکل ایجاد کند. ما در نمایشگاه‌ها عموماً با مراجعه‌کنندگانی مواجه می‌شدیم که از ما در مورد نقض پتنت های المارکو هم می‌پرسیدند؛ اما ما پتنتی که ثبت کرده بودیم گامی فراتر از این شرکت بود و عملکرد بهتر دستگاه ما نسبت به المارکو را نشان می‌داد. علاوه بر آن، ثبت اختراعی که در این حوزه داشتیم که کار ثبت آن با همکاری کانون پتنت و ستاد نانو انجام شد، حتی باعث شد در کشوری مثل جمهوری چک که این شرکت بزرگ و معروف در حوزه فعالیت ما در آن مشهور بود هم بتوانیم با چند شرکت در حوزه‌های مختلف از دستگاه‌های الکتروریسی گرفته تا محصولات مبتنی بر نانو الیاف مذاکرات خوبی داشته باشیم.
یک مثال دیگر که می‌تواند نشان‌دهنده اهمیت پتنت برای شرکت‌های خارجی باشد، در چند ماه گذشته برای ما اتفاق افتاد. ما برای توسعهٔ خط تولید خود در چین باید مذاکراتی انجام می‌دادیم تا قسمتی از تولید را در کشور چین انجام دهیم. برای معرفی خود و محصولات خود برای برخوردی از تسهیلات و معافیت‌هایی که دولت چین می‌توانست در اختیار ما قرار دهد، باید ارائه بسیار کوتاهی حداکثر در 15 دقیقه انجام می‌شد و در همان فرصت، باید نظر مثبت آن‌ها تأمین می‌شد. اولین سؤالی که در آن جلسه مطرح شد، داشتن پتنت بود. بااینکه ثبت اختراع ما در چین هنوز قطعی نشده بود و کمی در پروسه ثبت با مشکل برخورده بودیم، ولی ثبت اختراعات ما در فاز اینترنشنال PCT و ثبت همین اختراع در USPTO نگاه آن‌ها را تغییر داد و با برخورد بسیار مثبتی از سمت آن‌ها مواجه شدیم. می‌توان گفت اگر ثبت اختراعات ما نبود، احتمال رد شدن ما در آن مذاکره بالابود.
از سوی دیگر، در مورد شرکت چینی که ما همکاری‌های گسترده‌ای را با آن‌ها داشتیم، پتنتی که در کشور آمریکا ثبت کرده بودیم باعث تمایل بیشتر آن‌ها برای خرید محصولات و دستگاه‌های ما شد.
بنابراین معتقدید که ثبت اختراعات شما، در برخورداری از این نوع تسهیلات کشوری نظیر چین بسیار مؤثر واقع شد؟
بله. البته فقط ثبت اختراع نبود. برگ خریدهای زیادی است که در کنار هم موردبررسی قرار می‌گیرد مثل میزان فروش، بیزانس پلن، داشتن سرتیفیکت ها و برخوردی از استانداردهای بین‌المللی و ... همه در کنار هم تأثیر دارند. ولی اولین سؤالی که در آن جلسه از ما پرسیده شد در مورد پتنت بود و بعد موارد دیگر از ما پرسیده شد.
آیا پتنتی را صرفاً باهدف فروش پتنت و کسب درآمد حاصل از فروش آن به ثبت رسانده‌اید؟
هدف ما از پتنت کردن محصولات خود، تابه‌حال فروش پتنت نبوده است و این‌گونه نبوده که پتنتی را ثبت کنیم و به دنبال مشتری برای آن پتنت باشیم. نیاز ما به پتنت ازآنجا شکل‌گرفته بود که برای تجاری‌سازی و فروش محصولات و دستگاه‌های خود به مشتریان خارج از کشور، برای آن‌ها پتنت اهمیت بسیار بالایی داشت و قدرت چانه‌زنی ما را هم بالاتر می‌برد و در تفاوت دیدگاه مشتریان خارجی نسبت به ما، تأثیر بزرگی داشت. همان‌طور که قبلاً هم خدمتتان عرض شد، برای مشتریان خارجی، داشتن پتنت مزیت بزرگی محسوب می‌شد.
حمایت‌های کانون پتنت درزمینهٔ ثبت این پتنت تا را چگونه ارزیابی می‌کند؟
قطعاً حمایت‌های کانون پتنت به ما در ثبت اختراعات خود کمک زیادی نمود. حمایت‌های 90 درصدی کانون برای ما هنگام ثبت اختراعات در فاز بین‌الملل PCT و USPTO صورت گرفت. درزمینهٔ نگارش پتنت هم از خدمات کارگزاران کانون پتنت استفاده کردیم. پروسه طولانی بود چراکه باید مدارک لازم برای اثبات ادعاهای اختراع هم فراهم می‌شد تا مشکلات حقوقی بعدی به حداقل برسد. البته برای ثبت در فاز ملی سیستم PCT، در اتحادیه اروپا و چین، تمام هزینه‌ها را خودمان پرداخت کردیم چون برای ما ورود به بازار این کشورها اهمیت زیادی داشت. در این مرحله هم نگارش اسناد و اظهارنامه‌ها را به کارگزاران کانون پتنت واگذار کردیم.
در حقیقت کانون پتنت در شروع کار ثبت اختراعات به‌صورت بین‌المللی، به ما کمک زیادی کرد. ترجیح ما طبعن این بود که این حمایت‌ها در ادامه فرایند ثبت اختراع در فاز نشنال PCT در چین و اتحادیه اروپا هم ادامه یابد که ظاهراً این موارد در چارچوب حمایت‌ها قرار نمی‌گیرد ولی به دلیل نوسانات ارزی، مبالغ سنگین هستند و نیاز به حمایت در این خصوص کاملاً محسوس است.
می‌توان از مجموع صحبت‌ها این‌گونه جمع‌بندی نمود که ثبت اختراعات به شما از دو منظر، برای توسعه فعالیتهای شما مؤثر بوده است: یک، اینکه باعث بالا بردن فضای مانور شما در جذب شرکت‌های خارجی شده و به انجام مذاکره و قرارداد برای فروش دستگاه‌ها و محصولات تولیدی شرکت شما منجر شده است و از سوی دیگر، شما موفق به ثبت فوری پتنت و دانش فنی خود نیز شده‌اید، مثل آنچه در مورد شرکت مالزیایی صحبت شد. در مورد دوم، آیا مبلغ مشخصی برای فروش دانش فنی و اختراع خود از شرکت مالزیایی که نام بردید دریافت نمودید؟
مبلغ مشخص بود ولی تمام مبلغ، نقدی دریافت نشد. بلکه قسمتی از مبلغ به‌صورت سهام از تأسیس شرکت مشترکی با آن شرکت مالزیایی به ما اختصاص یافت. فعالیت و تأسیس این شرکت مشترک در مالزی باعث شد که ما شرکتی را در مالزی ثبت کنیم که مبادله و مذاکره با سایر شرکت‌ها و نقل و انتقالات پول را تا حدودی برای ما آسان می‌سازد.
چه توصیه ای برای مخترعین دارید؟
به نظر من اختراع اگر هدفش ثبت اختراع و پر کردن بار رزومه باشد ارزشی چندانی ندارد. هنگامی‌که دیدگاه افراد به سمت تجاری‌سازی تغییریافته است، پتنت ابزار بسیار بااهمیتی می‌شود و نقش مهمی پیدا می‌کند. برای تجاری‌سازی اختراعات یا فروش پتنت ها هم نکته‌ای که به نظر من می‌رسد و بر اساس برخی تجربیات حاصل‌شده این است که عموماً بزرگ‌نمایی زیادی از طرف مخترعین و محققین دانشگاه‌ها برای نشان دادن ارزش اختراع انجام می‌شود. گاهی اعداد و ارقامی که برای دانش فنی خود در نظر می‌گیرند که منطقی نیست و ارقام بالایی است و نمی‌تواند به‌هیچ‌عنوان درست باشد. آن‌ها معتقدند به دلیل ساعات زیادی که صرف توسعه کارشده و تلاش‌های زیادی که انجام‌شده باید اعداد و ارقام پیشنهادی بالا باشد و انتقال دانش نیز به‌طور کامل انجام نشود. ملاک برای تعیین ارزش یک نوآوری و اختراع، زمان و تلاش مخترع برای دستیابی به اختراع نیست و عوامل متعددی باید موردبررسی قرار گیرند.
لذا بنده معتقدم برای انتقال و ارتباط صحیح دانشگاه و صنعت و به‌طورکلی انتقال فنّاوری، نهادهای ارزیابی مشخصی استانداردهایی را مشخص کنند و روش‌هایی برای برآورد ارزش کار داشته باشند.
آقای مهندس نادری، با آرزوی موفقت برای شما و تشکر از زمانی که در اختیار ما قراردادید.
۱۰ اسفند ۱۳۹۸
بازگشت