اخبار
گزارشی از نخستین دستگاه تولیدکننده نانوالیاف نسل سوم در ایران و صادرات آن به چین (تبدیل محدودیت تحریم به فرصت صادرات در نانو)
مترجم: ندا اظهری
سال‌هاست از آغاز کار ستاد فناوری نانو در ایران می‌گذرد و همان روزهای نخست شاید کمتر کسی فکر می‌کرد که کشورمان بتواند به جایگاهی از این فناوری دست یابد که امروز ایستاده است. تمام تحریم‌ها و ممنوعیت‌های بین‌المللی، هیچ‌کدام نتوانسته درطول این سال‌ها مانع از حرکت رو به جلوی دانشمندان، محققان و دانشجویان این مرز و بوم شود. تحریم‌ها شاید ابتدا برای زانو زدن ایران وضع شدند، اما همین تهدید با تلاش محققان غیرتمند ایرانی به فرصتی تبدیل شد که امروز ایران را نه‌تنها روی پای خود نگه داشته، بلکه آن را به صادرکننده‌ای برای محصولات نانویی خود تبدیل کرده است. دستگاه الکتروریسی یکی از اجزای ضروری در فناوری نانو به‌شمار می‌رود که نبود آن مانع از پیشبرد بسیاری از فعالیت‌ها در این حوزه می‌شود. از یک‌دهه پیش که تحریم‌ها در زمینه واردات این دستگاه به ایران آغاز شد، شرکت‌های تولید فناوری نانو با توجه به کمبودی که در دستیابی به آن احساس می‌کردند، دست به کار شدند و دست‌شان را روی زانوهای خودشان گذاشتند تا دستگاهی الکتروریسی ایرانی تولید کنند. درحال‌حاضر سال‌هاست از تولید نسل اول و دوم دستگاه الکتروریسی در کشور می‌گذرد که تاکنون توانسته نیاز محققان و تولیدکنندگان ایرانی را برآورده کند و این اولین‌باری است که نسل سوم این دستگاه تولید و به کشور چین صادر می‌شود.
اهمیت الکتروریسی در فناوری نانو
به‌طورکلی، الکتروریسی یکی از روش‌های مرسوم در تولید انواع الیاف نانو و میکروالیاف از محلول یا مذاب مواد پلیمری، سرامیکی یا کامپوزیت است. معمولا برای تولید نانوالیاف از پلیمرهای مختلفی چون پلیمرهای زیست تخریب‌پذیر، پلاستیک‌های مهندسی، مخلوط پلیمر و نیز از موادی با جنس سرامیک و مواد کامپوزیتی از روش الکتروریسی استفاده می‌شود. نانوالیاف تولیدشده به‌روش الکتروریسی علاوه‌بر اینکه کیفیت بسیار خوبی دارد، کاربردهای مختلفی در صنایع نظامی و عمران، پزشکی، محیط‌زیست و زیست فناوری، انرژی‌های نو و ذخیره‌سازی انرژی و... دارد. دستگاه الکتروریسی نسل سوم برای اولین‌بار در ایران تولید شده و روز شنبه برای صادرات به چین، به بندرعباس ارسال شده است. این دستگاه تولید شرکت فناوران نانو مقیاس است که از سال 83 به‌عنوان یک شرکت دانش‌بنیان، با ایجاد اشتغال مستقیم و غیرمستقیم برای فارغ‌التحصیلان دانشگاهی در راستای توسعه فناوری‌های نانوالیاف و کاربردهای آن فعالیت می‌کند. این شرکت یکی از شرکت‌های نام‌آور داخلی در زمینه محصولات و تجهیزات مرتبط با فناوری نانوست که در زمینه‌های مختلفی توانسته تولیدات چشمگیری داشته باشد.
تحریم‌ها و رونق تولید داخل
تحریم ایران در سطح جهانی موضوع تازه‌ای نیست و سال‌هاست کشورهای غربی و آمریکا تلاش کرده‌اند تا با اعمال فشار بر ایران، آنها را به‌زانو درآورند. اما مانند اتفاقی که سال‌ها پیش در زمینه دستگاه‌های تولید نانوالیاف رخ داد، محققان توانستند کمر راست کنند و سربلند از این آزمون سخت بیرون بیایند. مدیر مرکز نانوی ایران و چین به این نکته اشاره می‌کند که موضوع تولید این دستگاه‌های صنعتی نانوفایبر به حدود 10 سال قبل و آغاز تحریم‌ها برمی‌گردد که در آن زمان، شرکت بهران فیلتر و تولید فیلترهای گرید نیروگاهی را داشتیم و در آن زمان بود که بحث تحریم فیلترهای F9 پیش آمد و شرکت‌های اروپایی، از فروش این گرید فیلتر خاص به شرکت بهران فیلتر و تعدادی از شرکت‌های ایرانی که تحریم نیروگاهی داشتند، ممانعت کردند. آن زمان تولید فیلترهای نیروگاهی گرید F9، تنها از طریق کنولوژی نانوالیاف و دستگاه‌های الکتروریسی امکان‌پذیر بود که باوجود تحریم‌ها، با حمایت ستاد فناوری نانو و شرکت فناوران نانو مقیاس، طرح ساخت این دستگاه الکتروریسی صنعتی گذاشته شد که در آن سال‌ها نسل اول آن برای شرکت بهران فیلتر توسعه داده شد. به گفته او، تاکنون در ایران حدود هفت تا هشت دستگاه الکتروریسی ساخته شده به شرکت‌های بزرگ فیلترسازی مانند بهران فیلتر، آزاد فیلتر، فیلتر سرکان و... فروخته شده که همگی از همین دستگاه‌ها برای تولیدات خود استفاده می‌کنند، علاوه‌بر اینکه بحث صادراتی این دستگاه‌ها هم مطرح است.
ظرفیت تولید بالای نانوالیاف
امیر قربانعلی، مدیر مرکز نانوی ایران چین در گفت‌وگو با «فرهیختگان» می‌گوید: «طی سال‌های اخیر در تعاملاتی که با کشور چین درباره فناوری نانو داشتیم، پنج دستگاه الکتروریسی نسل اول و دوم به اضافه یک دستگاه نیمه‌صنعتی و تعدادی دستگاه آزمایشگاهی را به این کشور صادر کرده‌ایم. با توجه به کیفیت خوب و نیز قیمت این دستگاه که بسیار مناسب و رقابتی با نمونه‌های خارجی آن است، ششمین دستگاه الکتروریسی با قابلیت ویژه هم طبق قرارداد انعقادی با چین، به این کشور صادر شد. این دستگاه جدید، نسل سوم دستگاه‌های الکتروریسی در جهان است که ویژگی منحصربه‌فرد آن، استفاده از تکنولوژی شرکت FNM (فناوران نانو مقیاس) در تولید آن است که ثبت اختراع و پتنت آن هم در آمریکا و اروپا و هم چین انجام داده‌ایم و ظرفیت تولید نانوالیاف در این دستگاه درمقایسه با نمونه‌های قبلی دستگاه‌های دگرریسی تولید شده، تقریبا 5/2 تا سه برابر بالاتر است.» به گفته او، درحال‌حاضر، یکی از پرکاربردترین تولیدات این دستگاه جدید نسل سوم، تولید ماسک‌های N95 است که به‌ویژه در ماه‌های اخیر با توجه به شیوع کرونا بسیار مورد استفاده قرار گرفته است و این دستگاه با توجه به ظرفیت تولید حدود سه برابری خود می‌تواند پوشش‌های نانو و نانوالیاف را برای تولید ماسک‌های N95 استفاده کند.
درتوضیح بیشتر ظرفیت بالای این دستگاه‌ها، قربانعلی می‌افزاید: «نسل اول دستگاه‌های الکتروریسی که اولین دستگاه فروخته‌شده به شرکت بهران فیلتر بود، در هر ساعت تقریبا می‌توانست 50 مترمربع پارچه را پوشش نانو دهد. دستگاه‌های نسل دوم را که پیش از این به چین فروخته بودیم، در هر ساعت ظرفیت نانوپوش کردن حدود 100مترمربع را داشته است. اما در نسل سوم دستگاه‌های الکتروریسی، این ظرفیت تقویت شده به‌طوری که ظرفیت تولید و نانوپوش کردن پارچه به 250 مترمربع در ساعت افزایش یافته است که درمقایسه با دستگاه نسل دوم بین ۲.۵ تا سه برابر افزایش ظرفیت تولید دارد.»
پوشش‌دهی دستگاه از حوزه‌های مختلف
قربانعلی در ادامه صحبت‌های خود با اشاره به قابلیت‌ها و کاربردهایی که دستگاه الکتروریسی نسل سوم دارد، می‌افزاید: «علاوه‌بر تولید این ماسک‌ها، این دستگاه در تولید فیلترهای نیروگاهی، فیلترهای خودرو و فیلترهای هوا با کمک نانوالیاف هم مطرح می‌شود که کاربردهای زیادی در این زمینه دارد. مسئولیت اصلی ما در مرکز نانوی ایران و چین، بحث توسعه صادرات محصولات دانش‌بنیان است که یکی از شرکت‌های صادراتی که همکاری تنگاتنگی با آنها داریم، شرکت فناوران نانومقیاس است که بازار خوبی را هم در کشور چین در اختیار دارند و امیدواریم با ساخت و صادرات نسل سوم این دستگاه‌ها، صادرات بیشتری را هم از این دستگاه‌ها در کشور چین شاهد باشیم.»
ایران جزء سه کشور تولیدکننده این فناوری
درحال‌حاضر، کشورهای محدودی در دنیا قابلیت تولید دستگاه‌های الکتروریسی را دارند. مدیر مرکز نانوی ایران و چین با تاکید بر جایگاه قابل قبول ایران درمیان تولیدکنندگان این دستگاه می‌گوید: «یکی از کشورهای مطرح در زمینه تولید این فناوری، کشور چک است که شرکتی به نام «ال‌مارکو» در این کشور دستگاه‌های الکتروریسی را تولید می‌کند. شرکت‌های آمریکایی هم این فناوری را دارند، اما درمورد بحث خط صنعتی دستگاه‌های الکتروریسی، شرکت FNM ایران، جزء سه شرکت مطرح دنیا در زمینه تولید این دستگاه به شمار می‌روند که علاوه‌بر کشور چین، به کره جنوبی، مالزی و پاکستان هم صادرات انجام شده که این دستگاه هم با استانداردهای اروپایی و هم استانداردهای موردنیاز چین را پشت سر گذاشته است. این اولین‌باری است که نخستین نمونه صادراتی دستگاه الکتروریسی به چین صادر می‌شود، اما درحال‌حاضر با توجه به بحث ویروس کرونا در ایران تاکنون چهار دستگاه مشابه دیگر هم به ایران سفارش داده شده و شرکت فناوران نانو مقیاس برنامه دارد در سال جاری درمجموع حدود 15 دستگاه الکتروریسی نسل سوم را هم برای بازار داخل و هم بازارهای صادراتی تولید کند.»
او در توضیح قراردادهای دیگر صادراتی که شرکت فناوران نانو مقیاس برای تولید این دستگاه دارند، می‌گوید: «علاوه‌بر چین، این شرکت با پاکستان هم درحال مذاکره است و درخواست‌های جدیدی برای ساخت این دستگاه جدید با مالزی هم دارد. در زمینه ارتباط با غرب و شرکت‌های اروپایی، این شرکت درحال‌حاضر، مذاکراتی را با انگلیس و یک شرکت آلمانی انجام داده که هنوز درمرحله گفت‌وگوهای اولیه هستند و قراردادی بین آنها منعقد نشده است. علاوه‌بر پاکستان و مالزی که قرارداد قطعی منعقد شده و سفارش تولید دستگاه را گرفته شده، با یک شرکت تایلندی هم مذاکراتی صورت گرفته و قرار است نمونه‌هایی از ماسک‌های تولیدشده با دستگاه الکتروریسی به‌عنوان نمونه برای آنها ارسال شود تا بعد از بررسی‌های نهایی، نسبت به عقد قرارداد برای تولید دستگاه اقدام شود.»
قیمت یک‌سومی نسبت به نمونه خارجی
یکی از بارزترین ویژگی دستگاه الکتروریسی ساخت داخل، رقابتی بودن قیمت آن با نمونه‌های خارجی آن باشد. قربانعلی دراین باره به «فرهیختگان» می‌گوید: «شاید به‌جرات بتوان گفت که جدی‌ترین رقیب شرکت FNM در تولید چنین دستگاهی، شرکت «ال‌کارکو» کشور چک است و قیمت دستگاه ایرانی شرکت فناوران نانو مقیاس تقریبا یک سوم نمونه‌های اروپایی آن در بازارهای جهانی است و یکی از دلایل استقبال کشورهای دیگر ازجمله چین که توانستیم فروش خوبی داشته باشیم، همین قیمت رقابتی آن با دیگر نمونه‌هاست. درست است که این دستگاه ساخت داخل قیمتی رقابتی و یک‌سومی با نمونه‌های خارجی دارد، اما کیفیت و ظرفیت تولید آن کاملا توانایی رقابت با دستگاه‌های اروپایی را دارد.»
صرفه‌جویی در خروج ارز از کشور
یکی از نکاتی که قربانعلی در گفته‌های خود درباره صادرات این دستگاه اشاره کرد، قیمت رقابتی آن است. قیمت این دستگاه در مقایسه با نمونه‌های خارجی حدود 30 تا 50درصد پایین‌تر است و با توجه به اینکه این فناوری در داخل ایران تولید شده، هم صرفه‌جویی ارزی خیلی خوبی داشته و علاوه‌بر آن، بسیاری از چالش‌هایی را که شرکت‌های داخلی دربحث تحریم با آن مواجه بودند، به این واسطه برداشته شد. خوشبختانه با توجه به تولید نسل سوم دستگاه الکتروریسی در ایران، عملا ما ظرفیت توسعه خیلی خوبی هم در زمینه توسعه نانوفایبر کاربردهای مختلف داریم. علاوه‌بر موضوع ماسک‌های تنفسی N95 یا فیلترهای نیروگاهی، این دستگاه کاربردهای بسیار زیاد دیگری هم دارد که از آن می‌توان در تولید ماسک‌های زیبایی، حوزه‌های آرایشی بهداشتی، بحث فیلترهای هوا، فیلترهای خودرو، بحث صنایع باتری به‌عنوان جداکننده هم از آنها استفاده کرد که با توجه به اینکه چنین فناوری‌ای را در ایران داریم، در تمام این حوزه‌ها می‌توان از کاربرد آن استفاده کرد که می‌تواند صرفه‌جویی ارزی بسیار بالایی داشته باشد.
سودهی صادراتی به چین
با توجه به اینکه دستگاه‌های نمونه داخلی قیمتی بسیار مناسب‌تر از خارجی آن دارد، مدیر مرکز نانوی ایران و چین می‌گوید: «نمونه‌های اروپایی این دستگاه‌ها در بازارهای جهانی حدودا یک میلیون دلار قیمت‌گذاری می‌شوند. دستگاه نمونه داخلی برای صادرات به کشورهای دیگر، با قیمتی بسیار مناسب و رقابتی حدودا بین 200 تا 300 هزار دلار در بازارهای صادراتی قیمت‌گذاری می‌شوند. در ایران هم برای فروش داخلی، به‌طور تقریبی 5/3 میلیارد تومان ارزشیابی شده و به شرکت‌ها فروخته می‌شود.»
شماره ۳۱۱۲ صفحه ۶ روزنامه فرهیختگان
بازگشت